Partijliederen klonken op de kamers en op de trappen zware laarzen (1934)

 

De roman Else Böhler, Duits dienstmeisje (1935) van Simon Vestdijk speelt voor een niet onbelangrijk deel in Berlijn. De protagonist Johan Roodenhuis, een rechtenstudent uit Den Haag, is verliefd geworden op een Duitse dienstmaagd, de mooie Else Böhler. Wanneer zij terugreist naar haar vaderland volgt hij de jonge vrouw en probeert haar eerst in Keulen, later ook in Berlijn op te sporen.

Het beeld dat Vestdijk van Berlijn schetst is verontrustend, want hij laat zien hoe de stad betrekkelijk snel na de machtsovername van Hitler vast in handen van de nationaal-socialisten is gekomen. Het straatbeeld wordt bepaald door hakenkruisen en marcherende SA-troepen.

 

 

Optocht van SA-mannen in Berlijn Spandau (1932), Bundesarchiv / Wikimedia Commons

 

 

 

 

 

Johan Roodenhuis verblijft ergens tijdens de wintermaanden van 1934 in Berlijn, kort voordat Hitler op 1 juli van datzelfde jaar Ernst Röhm, de Führer van de SA, die terreur en straatgeweld op last van de NSDAP organiseerde, om het leven zou laten brengen. De Sturmabteilung had zich met rond 400.000 leden ontwikkeld tot een staat-in-de-staat en voor Hitler was de tijd rijp daaraan een einde te maken.

Tijdens zijn Berlijnse verblijf komt Johan Roodenhuis in aanraking met een groep studenten die allen lid zijn van de SA. Hun nazi-parolen en het geweld tegen de joden zijn in de straten van Berlijn een vanzelfsprekendheid geworden. Johan Roodenhuis wordt uitgenodigd naar een bijeenkomst waar de NSDAP-politicus Alfred Rosenberg zal spreken. Hij was een van de belangrijkste nazi-ideologen en werd in 1946 tijdens het Proces van Nürnberg veroordeeld en terechtgesteld.

 

Het enige familielid dat ten slotte gehoor geeft aan de lokroep van de nsdap is Hanns, de bewonderaar van de bouwkunst van het Italiaanse fascisme. In 1933 sluit hij zich bij de partij aan.

Over het Derde Rijk en 150 jaar Duitse geschiedenis:
DE WINTERTUIN – EEN DUITSE FAMILIE IN DE LANGE TWINTIGSTE EEUW

Hanns is een Märzgefallener, iemand die in de maand maart voor de bijl gaat. Samen met honderdduizenden andere Duitsers treedt hij tot de partij toe op een tijdstip, kort na de laatste vrije verkiezingen, waarop iedereen kan zien dat de nationaalsocialisten het pleit in hun voordeel beslecht hebben. De toekomst is aan Adolf Hitler. Voor velen blijkt dit het moment om zich loyaal te verklaren.

 

Vestdijks beschrijving van de SA-bijeenkomst in Else Böhler