Nederlandse en Vlaamse schrijvers over Berlijn.
Met een voorwoord van A.F.Th. van der Heijden.
Amsterdam, Uitgeverij J.M. Meulenhoff, 2009.
ISBN 978-90-290-8455-0

  DE

Berlijn is een fascinerende stad. Dat vinden ook veel schrijvers uit Nederland en Vlaanderen. Nadat Berlijn in 1871 de hoofdstad van het Duitse keizerrijk was geworden, zijn ze in groten getale op weg gegaan naar de stad aan de Spree. In deze bloemlezing heeft Jan Konst een selectie gemaakt uit hun rapportages, essays, romans en gedichten, waardoor een gevarieerd beeld ontstaat van de geschiedenis van de Duitse metropool.

Er wordt verteld over het legendarische uitgaansleven tijdens de ‚wilde‘ jaren twintig en over Berlijn als eerste stad van Hitlers Derde Rijk. Na de Tweede Wereldoorlog valt de aandacht op de Muur en wordt duidelijk hoe ver het westelijke en het oostelijke deel van de stad uit elkaar gegroeid zijn. Na de politieke omwentelingen van 1989-1990 staat ten slotte het ’nieuwe‘ Berlijn centraal, de stad van de Duitse eenwording, de grote bouwprojecten en de hernieuwde kennismaking van ‚Ossies‘ en ‚Wessies‘.

ö

Inleiding tot de bundel

Door de ogen van Nederlandse auteurs:
Een korte geschiedenis van Berlijn

.

1871
Jan ten Brink over de nieuwe keizerstad

1891
Geertruida Carelsen over het leven in een Berlijns pension

1908
Herman Heijermans over het Berlijnse Daklozenasiel

1912
Herman Heijermans over een Berlijns warenhuis

1923
Hendrik Marsman over het nachtleven in Berlijn

1928
Coen Hissink over een Berlijnse Gay Bar

1934
Een SA-bijeenkomst beschreven door Simon Vestdijk

1938
Ed. Hoornik over de ‚Kristallnacht‘

1962
Gerard Reve over de ‚Operatie Sinaasappel‘

1966
Jaap Harten over de teloorgang van Berlijn

1984
Harrie Jekkers (Klein Orkest) over de Muur

2002
Hans Tentije over de historische last van Berlijn

***************

Radiointerview met Jeroen van Kan
VPRO Boeken | NPO Radio 1 | 23 september 2013
(25 Minuten)
In geen enkel ander buitenland wordt zo veel Nederlandse literatuur gelezen als in Duitsland. Hoe kan dat? Jeroen van Kan liep door Berlijn met Jan Konst, die samensteller is van de bundel Iedereen is op weg naar de Brandenburger Tor, waarin hij teksten heeft verzameld van Nederlandse auteurs over Berlijn.

PERS

—

Jan Konst maakte een bloemlezing van literaire uitspraken over Berlijn. Kostelijk om te lezen.
Dat komt misschien wel vooral door de slimme manier waarop het boek is gestructureerd.
Het eerste citaat stamt uit 1871 en het laatste uit 2004. Chronologie dus,
niet van de teksten maar van Berlijn. De stad wordt in zijn historische ontwikkeling
beschreven, vanaf de geboorte, als hoofdstad op het moment dat Duitsland
als natie ontstond. Dat geeft het boek een interessante gelaagdheid.
Door uitleg van Konst, kort en krachtig, wordt de lezer van periode
tot periode geleid. Leerzaam voor eenieder die over Berlijn het essentiële
aan de weet wil komen.
Aart van Zoest | Vrij Nederland, 6 juni 2009

***************

***************

Berlijn is een stad met wisselende stemmingen – althans als je op Nederlanders en Vlamingen afgaat. In Iedereen is op weg naar de Brandenburger Tor van Jan Konst kijken Nederlandse en Vlaamse schrijvers naar een stad die haast per decennium onherkenbaar lijkt te veranderen. Berlijn is opvallend aanwezig in de Nederlandse literatuurgeschiedenis, blijkt uit deze bundel. Niet alleen dat, de Hollandse observaties slaan als een boemerang terug op de auteurs en geven zo een goed beeld van de veranderingen in onze eigen cultuur. Wat waren onze thema’s? Hoe keken onze schrijvers?
Leonard de Paepe | NRC handelsblad, 17 juli 2009

***************

Het is spannend om te zien hoe verschillende auteurs die
uiteenlopende, tegenstrijdige elementen oppikken. Zo heeft de
socialistische dichteres Henriëtte Roland Holst vooral oog
voor de donkere zijde. Voor ‘de oorlogsinvaliden met hun bedelnap,
het opzij gesmeten wrakhout van de grote oorlog’. […]
De schrijver J. van Oudshoorn schetst hoe luxe en armoede
elkaar ontmoeten. ‘Aan de rechterzijde van de Gedächtniskirche
stuiten de zo tegengestelde werelden van de welgestelden
(automobielen en bontjassen) en die van de bedelaars,
oorlogsinvaliden en straatverkopers op elkaar.

Annet Bleich | De Volkskrant, 21 augustus 2009

***************

Veel is hetzelfde gebleven in de toch zo veranderlijke stad waar zich nogal wat heeft afgespeeld. Bijna iedere schrijver klaagt over de bureaucratie van de diensten, die momenteel niet minder is. Er zijn onder de Nederlandstalige auteurs die Jan Konst bundelde zowel verslagen van langere verblijven als korte bezoeken. ‘Veel mensen reizen zonder er veel meer aan te hebben dan wat onrust en wat vermoeidheid,’ schreef Lodewijk van Dijssel te Berlijn.
Erik Lindner | De Groene Amsterdammer, 3 mei 2012

***************

Jan Konst verzamelt al vijftien jaar literaire teksten
over Berlijn. Het wilhelminische militarisme van vóór
de Eerste Wereldoorlog, de republikeinse chaos
van het interbellum, de verschrikkingen van het
Derde Rijk, de grauwe dictatuur van de DDR en de
bevrijdende val van de Muur: Konsts verzameling is
er een boeiende kroniek van. Voor zijn boek selecteerde
Konst 43 teksten. Dat levert niet alleen een onderhoudend
verhaal op over Berlijn, maar ook over de
verschillende ideeën waarmee de schrijvers naar de
metropool reisden.

Antoine Verbij | Trouw, 8 augustus 2009

***************